Bayramlar herkes için özel günlerdir. Bayram yetişkinler için ziyaret, dinlenme, alışveriş ve yemek keyfi anlamına gelirken; çocuklar için ailedeki herkesin bir araya geldiği, şeker ve çikolata dağıtılan, aile büyüklerinden alınan harçlıklarla mutlu olunan ve isteklerinin daha çok yapıldığı özel günlerdir. Kurban Bayramı içeriği gereği Ramazan bayramından farklı olduğu için, çocukların kafasında daha çok merak uyandır ve biz yetişkinlerin cevaplaması beklenen birçok soruyu da beraberinde getirir. Kurban Bayramı yetişkinler için inançları gereği anlamı bilinen, kurban kesmenin anlaşılır olduğu ve kutlanan bir bayramdır. Ancak kurban kesme çocuklar için anlaşılması zor bir durum olabilir. Çünkü çocuklar ölümle çok zor baş ederler. Çocuklarda soyut düşünme gelişimi ile ilişkili olarak 8 yaşından önce ölümü anlayabilmesi beklenmemelidir.
Öncelikle Kurban Bayramı’nın anlamı çocuğa açıklanmalıdır. Açıklamalar yapılırken çocuğun yaşı ve gelişim düzeyi göz önünde bulundurulmalı, örneklerle somutlaştırılarak çocuğun anlayabileceği şekilde olmalıdır. Esas odaklanılması gereken bayramın sosyal boyutudur, böylece kurban bayramının sadece hayvanların kesilmesi anlamı taşımadığı, paylaşmak, büyükleri saymak, tanımasak bile insanlarla bayramlaşıp-selamlaşmak, çocukları sevindirmek gibi konuları da içerdiği vurgulanır. Etin, kıymanın pahalı ama büyümek için sağlıklı olmak için çok gerekli yiyecekler olduğu, fakir insanların bu bayramda bu olanağa kavuştuğu anlatılabilir. Kurban kesilip, büyüklerin evinde, tüm akrabaların bir araya gelip, güzel yemekler hazırlayıp, temiz ve özenli giyindikleri bayram sofralarında, çocukların kendilerini güvenli hissettiği ortamda kimlik oluşumu ve bütünün parçası olma duygusu olumlu yönde gelişecektir ve kurban bayramına dair olumlu izlenim oluşacaktır.
Kurban Bayram’ında çocukların yanında özenli davranılmalı ve seçici konuşulmalıdır.
Çocuklar bire bir ya da televizyonda hiç bir şekilde kurban kesimini izlememeli ve izlemeye zorlanmamalıdır. Özellikle de 8 yaş öncesi çocuklar kesinlikle izlememelidir. Soyut düşünme becerisi tam olarak gelişmemiş olan çocuk, kurban kesimini dini bir görev olarak değil, cinayet olarak algılayabilir. Başkalarına zarar verme, saldırgan davranışlar, hayvanların öldürülmesinin doğru davranış olarak algılanması, ve et yememe gibi sonuçlar doğurabilir. Çocukların bayram süresince hatalı kurban kesimi, kesim kazaları ve uygunsuz ortamlarda kesim görüntüleri ile dolu olan haber programlarını da izlemeleri engellenmelidir.
Çocuklar yeni ve bilmedikleri şeyleri merak ederler ve bu sebeple kurban kesimini görmek isteyebilirler ya da gezme sanarak ailelerinin gittiği toplu kesim yerlerine gitmek isteyebilirler. Hiç bir şekilde buna izin verilmemelidir.
Kurban Bayramı ile ilgili sohbet ederken kurban kesimi ile ilgili detaylı konuşmaları çocukların yanında yapmamaya ve onların bu konuşmaların yapıldığı ortamlardan uzak durmasına özen göstermek gerekir. Çocuklar sadece gördüklerinden değil, duyduklarından da etkilenirler.
Bazı ailelerde kurbanlık hayvan önceden satın alınıp, bahçede beslenip, bakılır. Çocuklara hayvanları korumak ve sevmek öğretildiğinden çocuklar bu hayvanlara bakarlar ve duygusal bağ kurarlar. Sevgi bağı kurdukları hayvanın kaybından dolayı travma yaşayabilir ve ölümünden onu kesen ailesini sorumlu tutarak, onlara öfke duyabilir. Bu sebeplerden, kurbanlık hayvan önceden evde beslenmemelidir. Eğer hayvan evde besleniyorsa, hayvanın kesileceği yaşamına uygun şekilde, dürüstçe anlatılmalıdır.
Çocukların ölümle ilgili soruları geçiştirilmemeli, yaşına uygun şekilde, açık, net ve somutlaştırılmalı cevaplar verilmelidir. Soruları cevaplanırken duygularını anlamaya özen gösterilmeli ve duygularını ifade etmesine fırsat verilmelidir.
Eğer kurban bayramı sonrasında çocuğunuzda olumsuz anlamda davranış değişiklikleri (uyuyamama, saldırganlık, alt ıslatma, yemek yememe, vb.) gözlemlerseniz bir uzmana başvurmanız önerilir.
Uzman Klinik Psikolog
Nihan Yuğaç Doğan